OBWARZANKI Z POBIEDRA

Do starej tradycji wróciły w 2013 r. panie z Koła Gospodyń Wiejskich w Sosnowicach. Z powodzeniem wypiekają rumiane obwarzanki. Dawniej przysmak był szczególnie popularny w okresie Wielkiego Postu. O  Pobiedrze - współcześnie Paszkówka - i organizowanych tam jarmarkach z sentymentem wspominał pisarz urodzony w Kossowej Aleksandr Wybranowski (1826 – 1910).  Tak zanotował: 

Na zakończenie tego opisu księstwa Zatorskiego i Oświęcimskiego od strony Wisły muszę jeszcze wspomnieć o domowym przemyśle, jaki tam do niedawna istniał z wielkim powodzeniem, a nigdzie nie był naśladowanym. W Pobiedrze wyrabiano w wielkim poście doskonałe obwarzanki, dwa razy w tygodniu pieczone. W koszach na plecach były one roznoszone przez chłopów we środy i piątki. Wiązanka, mająca 25 obwarzanków, makiem posypanych, kosztowała trzy krajcary waluty wiedeńskiej, równych dzisiejszym dwom centom. Smak miały wyborny i odbyt wielki nawet do Krakowa. Dlaczego zarzucono ten wyrób, nie wiem.

Literatura: Aleksander Wybranowski, Ongi w dworach i dworkach szlacheckich, 1900.

TORT CHLEBOWY

Tort chlebowy  czerpie z tradycji dobrego wiejskiego chleba i białego sera. Dawne smaki przypomniały w nowej formie tortu panie z KGW w Wyźrale w 2009 r., przygotowując specjał na świąteczne stoły. W 2015 r. Tort chlebowy zdobył I miejsce w konkursie Małopolski Smak w kategorii ,,Jak u Mamy". Sukces jest dziełem Stowarzyszenia Nowoczesna Gospodyni, w ramach którego działają wszystkie KGW w gminie Brzeźnica.  

SIEMIONKA

Siemionka to potrawa wigilijna w formie płynnego dania, które przyrządzane jest
z siemienia konopianego. Tradycja jej spożywania w gminie Brzeźnica kontynuowana jest od co najmniej dwóch wieków. Umiejętność ta przekazywana jest od pokoleń. Współcześnie jeszcze jest przygotowywana w niektórych domach w wioskach: Marcyporęba, Nowe Dwory, Kopytówka, Tłuczań, Kossowa, Chrząstowice, Wyźrał, Brzeźnica, Brzezinka, Paszkówka, Bęczyn, Sosnowice. Występuje też zjawisko, że gospodynie, które jej nie robią  dzielą się siemionką z innymi, gdzie są domownicy, który pamiętają ten smak i za nim tęsknią.

Konopie siewne to roślina, która była powszechnie uprawiana w dawnych przydomowych gospodarstwach. Wysokość łodyg sięga do 2 m. Do Europy przywędrowała w XV wieku przed naszą erą z Azji Środkowej. Z łodyg osobników żeńskich rośliny pozyskiwane były włókna, które odznaczają się dużą wytrzymałością, stąd były wykorzystywane do wyrobu lin, sznurów. Włókna sprawdzały się także jako środek uszczelniający, np. poszycie łodzi.
 Z kolei z łodyg osobników męskich pozyskiwano miękkie włókna, zbliżone do lnianych,
 z którego wyrabiano tkaniny. 

Ziarna odznaczają się  właściwościami odżywczymi i leczniczymi, można z nich przyrządzić nie tylko siemionkę, ale pozyskać olej, zrobić maści, a nawet nalewki. Wartość odżywcza łuskanych nasion konopi w 100 g.: 580 kcal., białko 37 g., tłuszcze 45 g., węglowodany: 7 g., błonnik pokarmowy: 3 g., żelazo: 9,6 mg., cynk: 11,5 mg.

Podstawowym surowcem siemionki są ziarna siemienia konopianego tzw. konopie siewne. Ziarna zalewa się wodą i moczy przez klika godzin, a następnie  gotuje na wolnym ogniu około 2 godzin. Pod wpływem gotowania ziarna pękają i wystają z nich białe kiełki. Później rozpoczyna się proces ucierania ziaren drewnianą pałką
w makutrze, tak długo aż z ziaren wypłynie białe mleczko. Uzyskaną masę przepłukuje się na durszlaku, przelewając letnią, przegotowaną wodą. W celu pozbycia się drobin łusek można dodatkowo przecedzić przez gazę. Uzyskany w ten sposób płyn wzbogacany jest mlekiem ze słodką śmietanką. Większość gospodyń do smaku dodaje soli. Istnieje też słodka odmiana tej potrawy do której dodawany jest do smaku cukier. Siemionkę podaje się na talerzu lub w garnuszku/filiżance, a dodatkiem do niej jest pszenna chałka. Po obrzędzie przełamania opłatkiem stanowi na Wigilii pierwsze danie z dwunastu lub kilku potraw w zależności od rodzinnych tradycji.  Warto dodać, że zwyczaj spożywania siemienieca w okolicach Krakowa odnotował w swoich publikacjach wybitny polski etnograf Oskar Kolberg. 

Opracowano na podstawie wywiadów z seniorkami z gminy Brzeźnica oraz literatury: Wędrówka w przeszłość, „Taka Malownicza Gmina: pismo lokalne gminy Brzeźnica” 1996 nr 10, s. 5; Czikow P., Łaptiew J., Rośliny lecznicze i bogate w witaminy, Warszawa 1983, s. 170-171.